سرویس سینمایی هنرآنلاین: سومین جشنواره تلویزیونی مستند از هفته گذشته با پخش آثار راه‌یافته به مسابقه کار خود را آغاز کرد. فیلم مستند "توتیا" به کارگردانی محمدرضا خوش‌فرمان یکی از فیلم‌هایی است که در قالب این جشنواره از شبکه مستند سیما پخش می‌شود.
این مستند درباره رسول بخش خاتمی یکی از جانبازان شیمیایی دوران هشت ساله جنگ تحمیلی است که نابینا شده و مشکلات زیادی برای گذران زندگی دارد، اما هیچ پرونده‌ای از او در بنیاد شهید و امور ایثارگران نیست. اکنون پس از 33 سال، سه فرزند او پدرشان را وادار به پیگیری پرونده می‌کنند و...
خوش‌فرمان در حوزه فیلم مستند آثار متعددی چون "یکی شور بود یک شیرین"، "ماهی شور خرمای شیرین"، "لالایی"، "مهاجرت به میدان مین" و "حشاش" را کارگردانی کرده است. "یکی شور بود یکی شیرین" و "توتیا" در جشنواره حقیقت به نمایش درآمدند و مستند "لالایی" در جشنواره ملی بهار جایزه اول بخش مستند را گرفت.
او درباره مستند "توتیا" به خبرنگار هنرآنلاین، گفت: در سفری که سال 1388 برای ساخت یک مستند به سیستان و بلوچستان داشتم با شخصیت اصلی فیلم برخورد کردم. چند سال این موضوع در ذهنم بود تا تمام اتفاقاتی که در زندگی او بود کامل شد.
سازنده فیلم "توتیا" با اشاره به این که مستند "توتیا" تولید شبکه افق است، اظهار کرد: من در جشنواره سینما حقیقت حضور داشتم. نمایندگان شبکه افق که کارهایم را در جشنواره دیده بودند، از من درخواست طرح کردند و من این طرح را ارائه کردم. در نهایت فیلم در فاصله سال‌های 1396 تا 1398 ساخته شد و نخستین بار نیز از شبکه افق پخش شد. "توتیا" در جشنواره سینما حقیقت و در بخش شهید آوینی نیز به نمایش درآمد و نظر داوران را جلب کرد. قرار بود اتفاقات خوبی هم برای این فیلم در این جشنواره بیفتد اما دو نوع تفکر و تصمیم در بین داوران بود و این اتفاقات نیفتاد.
خوش‌فرمان درباره نحوه آشنایی خود با رسول بخش خاتمی شخصیت اصلی این مستند گفت: اهالی بومی از این فرد برای من گفتند. با او چند بار به سفر رفتم و به محل زندگی‌اش چندین بار رفت‌وآمد کردم، اما آن زمان ایده ساخت فیلم را نداشتم. تنها می‌خواستم برای او کاری کنم. چون پرونده جانبازی نداشت درصدد کمک به او بودم، اما خودش تمایلی به این کار نداشت ولی خانواده‌اش متمایل بودند، بنابراین همراه او و خانواده‌اش شدم.
او مستند خود را مستند مشاهده‌گر دانست و گفت: شخصیت اصلی "توتیا" فردی گمنام است که در محل دورافتاده‌ای زندگی می‌کند، برخلاف مستند پرتره که از افراد مشهور شناخته می‌شود و دوربین به‌واسطه شهرت آن‌ها وارد زندگی‌شان می‌شود اما در این مستند شخصیت اصلی تازه به‌واسطه فیلم شناخته می‌شود.
به گفته خوش‌فرمان، راوی فیلم رسول بخش است و دوربین فقط مشاهده‌گر اوست. صدای راوی روی فیلم است و برش‌هایی از زندگی و اتفاقات پیرامونش را روایت می‌کند. در واقع این اوست که دوربین را در پی خودش می‌کشاند.
او درباره انتخاب عنوان "توتیا" برای این فیلم مستند اظهار کرد: شخصیت محوری فیلم؛ رسول بخش در عملیات بدر چشم‌هایش را به خاطر شیمیایی شدن از دست داده است. او پس از شیمیایی شدن علاوه بر داروهایی که استفاده می‌کرد از سرمه‌ای به چشم‌هایش می‌زد که مادرش از توتیای دریایی درست می‌کرد. توتیای دریایی خودش باعث ایجاد زخم می‌شود، اما پودرش مایه التیام زخم است. بدین خاطر من از عنوان "توتیا" برای فیلم استفاده کردم.
خوش‌فرمان درباره ضرورت ساخت این فیلم گفت: موضوع این فیلم مسئله خودم بود. این که آرمان‌گرایی در زندگی چه پیامدهایی دارد. این پرسش اساسی من بود. در پی پاسخ به این پرسش، شخصیت رسول بخش را یافتم و از این طریق پاسخ سؤالم را گرفتم. حال پاسخ این پرسش خود می‌تواند پرسش‌های دیگری برای من ایجاد کند که آغازگر فیلم‌های بعدی من باشد.
وی در ادامه درباره تأثیر این مستند بر روند کاری‌اش افزود: فیلم‌های بعدی من در حوزه مردم شناختی، انسان‌شناسی فرهنگی و زیستی است که در پی پرسش‌های دیگر من ساخته شدند. اما به‌طور خاص رسول بخش خودش مرا به شخصیت دیگری در شمال غربی کشور در منطقه کردستان سوق داد. شخصیتی کرد که زندگی‌اش به گونه دیگری شبیه رسول بخش است، اما با سؤالات و اتفاقات دیگری. هرچند مضمون آن هم دفاع مقدس است.
این مستندساز همچنین با تأکید بر این که دفاع و جنگ را آدم‌های گمنام می‌سازند گفت: ما از دفاع مقدس مجموعه‌ای از افراد و فرماندهان شاخص را در خیابان‌ها، تابلوها و همایش‌های مختلف می‌بینیم، اما این تمام جنگ نیست. آدم‌های گمنامی هستند که کسی صدایشان و قصه‌شان را نشنیده است؛ در حالی که این‌ها جزئی از قصه جنگ هستند. ما از فرماندهان و افراد شاخص جنگ بسیار دیدیم و شنیدیم، اما افرادی که شناخته‌شده نیستند و شاید اثری از آن‌ها نباشد به این دفتر یا کتاب دفاع مقدس می‌توان اضافه کرد، آن هم با روایت قصه زندگی‌شان. بنابراین نباید بخشی از دفاع مقدس را فراموش کرد و باید تمام جنبه‌های دفاع را مورد توجه قرار دهیم.
خوش‌فرمان در پایان با اشاره به این که برای نخستین بار است در جشنواره تلویزیونی مستند شرکت می‌کند افزود: به نظرم تلویزیون محل اصلی نمایش فیلم مستند است، چون مستند با ابعاد ملموس زندگی انسان‌ها و داستان واقعی آن‌ها در ارتباط است. تلویزیون این امکان را فراهم می‌کند که طیف گسترده‌ای از مخاطبان از جمله جوانان، زنان، کهنسالان و خانواده‌ها همه این فیلم را ببینند. اما در جشنواره‌ها علاقه‌مندان و اهالی سینما به دیدن فیلم می‌آیند که تعداد کمتری از مخاطبان تلویزیونی هستند. ما هم به‌عنوان فیلمساز دوست داریم تعداد بیشتری این فیلم‌ها را ببینند.
مستند "توتیا" یکشنبه 23 تیر ساعت 19 روی آنتن می‌رود. بازپخش "توتیا" ساعت 24 شب و 11 صبح دوشنبه 24 تیر است.