هنرآنلاین //سرویس تجسمی
"محمد الهی‌بخش مطیع" یکی از خوشنویسان پاکستانی است که برای چندمین بار به ایران سفر کرده و در ماه مبارک رمضان از نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم و آثار هنرمندان ایرانی دیدن می‌کند و در سال‌های پیش نیز در این نمایشگاه حضور فعالی داشته است. وی فعالیت‌های خود را در زمینه خط ثلث 35 سال قبل و با حمایت صنف خوشنویسان اسلام‌آباد آغاز کرد و خط ثلث را نزد استاد" نفیس الحسینی" در لاهور فرا گرفت. مشروح گفتگوی خبرنگار تجسمی خبرگزاری هنر ایران با این هنرمند خوشنویس را در زیر بخوانید: چطور شد که به این هنر علاقمندشدید؟ درحریر پاکستان در سال 1953 متولد شدم. دریک خانواده معمولی که پدرم علاقه‌ای به این هنر نداشت. درسال اول مدرسه پس از آموزش حروف الفبا وقتی برای اولین بار روی تخته متنی را نوشتم معلم از من پرسید آیا تو قبلا خط کارکرده‌ای؟ و من گفتم نه برای بار اول است. او من را تشویق کرد تا این راه را ادامه دهم. پدرم هم موافق خطاطی من نبود، اما پس از اینکه در یکی از مسابقات 2500 دلار جایزه و مدال برنده شدم پدرم من را تشویق کرد و اجازه کار در این هنر را به من داد. این مسابقه درکجا بود؟ 1989 درایران. چند سال است که کار خوشنویسی را انجام می‌دهید و چه سبکی را دنبال می کنید؟ به صورت حرفه‌ای 35 سال است که به این کار مشغول هستم و سبک کاریم هم تاثیرپذیر از آثار استادی درترکیه است. اساتیدی چون سامی،سید نفیس الحسینی و چند استاد دیگر که از کارهایشان تاثیر پذیرفته‌ام اما در مجموع بیشتر آثارم اثرپذیر از خط استادان ترکی بوده است. در سفر به ایران فرصتی فراهم شد که بسیار برایم مغتنم است چرا که با بسیاری از اساتید خط ایران آشنا شدم و خوشحالم که بار دیگر به ایران آمدم.
اولین بار کی و به چه منظور به ایران سفر کردید؟ در سال 2000 برای حضور در نمایشگاه بین المللی قرآن کریم بود. شما در شانزدهمین دوره از نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم هم در ایران حضور داشتید،با چند اثر دراین نمایشگاه حضور یافتید؟ درآن سال با 16 اثر خطاطی دراین نمایشگاه شرکت کردم. من در نمایشگاه‌های بین‌المللی گوناگونی شرکت کرده‌ام از جمله در کشورهای ایران، ترکیه، مالزی، عربستان،چین ، بحرین و... در سال 1998 موفق شدم جایزه دوم خطاطی را در ایران کسب کنم. همچنین سه دوره درنمایشگاه بین‌المللی مالزی که در شهر کوالالامپور برگزار می‌شد نفر اول برگزیده شدم. در رقابت بین‌المللی درلاهور پاکستان مقام دوم خطاطی را در نمایشگاه بین‌المللی کسب کردم. دراستانبول ترکیه خط ثلث‌ام توانست جایزه بهترین خط و جایزه ویژه خطاطی را به خود اختصاص داد. همچنین در سال 1998 در رقابت با کل خطاطان پاکستان توانستم بهترین جایزه را از آن خود کنم. در پاکستان در 6 دوره به عنوان بهترین خطاط در نمایشگاه‌های داخلی و بین‌المللی انتخاب شدم و گواهی‌های مختلفی مبنی بر بهتر بودن و برتر بودن خط به من اهدا شده است. آیا آثار برجسته‌ای در سطح بین الملل هم دارید؟ تابلو خطی دارم که از نظر اندازه بزرگترین تابلوی خطاطی در جهان است که در مجلس پاکستان به نمایش در آمده و زینت بخش دیوار روبه روی مجلس پاکستان است. چه متنی روی آن نوشته شده است؟ کلمات طیبه، لااله الا الله، محمد رسول الله که بزرگترین خطاطی در جهان است 77 پا (8/3 متر) طول و 8 پا (نیم متر)عرض آن است. به غیر از این تابلوآثار دیگرتان به چه شکل است آیا در سطح جهانی آثار دیگری دارید؟ بله تابلوهای من در حدود 20 مسجد در پاکستان به نمایش در آمده است. از جمله در مساجد جامع، مساجد مرکزی شهرهای مختلف و در داخل موزه بریتیش انگلستان هم اثری دارم که انتخاب و نگهداری می‌شود. دراین تابلو چه متنی نگارش شده است و از چه سبکی استفاده کرده‌اید؟ حسبی الله ، لا اله الا الله ، "فان تولوا فقل حسبی الله لا اله الا هو علیه توکلت و هو رب العرش العظیم" آخرین آیه سوره توبه در آن اثر نمایش داده شده است و از دو نوع خط ثلث استفاده کرده‌ام. در چه بخشی از موزه به نمایش در آمده است؟ دربخش هنرهای آسیایی و اینطور که ما شنیده‌ایم شما اثری هم در مسجد النبی دارید؟ یکی از کارهایم در داخل مسجد النبی است. آ یا از اساتید خط ایرانی کسی را می شناسید و با او مراوده داشته اید؟ استاد امیرخانی، استاد جواد بختیاری کسانی هستند که کارهایشان را می‌شناسم در شارجه و دبی هم کار استاد جلیل رسولی را در نمایشگاه دیدم و دیداری با ایشان داشتم. شما بیشتر کارهایتان یا قرآنی بوده و یا برگرفته از قرآن چه چیزی در این آیات و جملات نهفته است که به این سمت کشیده شدید و از آنها در آثارتان استفاده کردید؟ من در ابتدا از اشعار و مطالب ادبی مختلف برای خطاطی استفاده می‌کردم، ولی بعد از اینکه معانی عمیق قرآن را دریافتم و دیدم که جنبه‌های مختلف زیبایی در قرآن نهفته است قرآن را برگزیدم و وقتی می‌نویسم فقط جنبه خطاطی آن نیست بلکه جنبه فهم آن، زیبایی آن ومعنای آن و زیبایی الفاظ آن نیز برای خودم مهم است که می‌توانم آنها را با هم ترکیب کنم و بنویسم. آیا تاکنون کل قرآن را کتابت کرده‌اید؟ کل قرآن را خیر، تنها 3 جزء آن را به خط نسخ ترکی نوشته‌ام و درادامه یکی از شاگردانم 6 جزء دیگر را به همین سبک ادامه داده است که تکمیل شده است. خود ثلث به معنای 3 است و 3 سبک مختلف است که تحت عنوان ثلث از آن یاد می‌شود، ولی همین 3 نوع نیست و انواع دیگری هم دارد و من خودم 2 نوع دیگر از خط ثلث را ترکیب کرده‌ام با کلمات مختلف دیگر که زیر شاخه ثلث قرار می‌گیرد و خوشحالم که از طرف مردم هم پذیرفته و مورد تحسین واقع شده است. آیا این ابداع شما جایی ثبت شده است یا خودتان تنها از آن استفاده می کنید؟ نه فقط خودم استفاده می‌کنم به خصوص آیه آخر سوره توبه"فان تولوا فقل حسبی الله لا اله الا هو علیه توکلت و هو رب العرش العظیم" را با ترکیبی از این خط نوشتم که منحصر به فرد است و کسی تاکنون این کار را انجام نداده است. قرآنی که کتابت آن را انجام دادید نیز به همین شیوه است؟ نه تنها خط ثلث در آن استفاده شده است. این دو خط چه تفاوت‌هایی با هم دارند؟ ترکیب آنها متفاوت است. ضمن این که خود کلمات و زاویه‌ها و دامنه‌ها نیز تفاوت‌هایی را ایجاد می‌کنند. وقتی درحال نگارش متنی هستید به چه چیز فکر می‌کنید آیا از همان ابتدا به جهانی شدن اثرتان فکر می‌کنید؟ منظورم کاری است که خلق می‌کنید مثل اثری که در موزه بریتیش لندن دارید؟ هنگامیکه می‌نویسم هم به فکر جهانی بودن هستم و هم تمام تلاشم را می‌کنم تا آن را به زیباترین شکل ممکن ارائه دهم. اما به آن شکل فکر نمی‌کنم من برای نگارش تمرین زیادی دارم و بعد از اتمام این تمرین‌ها تنها یک بار می‌نویسم وهمان مورد پسند خودم قرار می‌گیرد و آن را به عنوان همان چیزی که می‌خواهم در مسابقه و نمایشگاه شرکت دهم عرضه می‌کنم. آیا تاکنون برای خطاطی اثری منبع الهام داشتید ؟ خیر، تنها خطاطی سنتی را دنبال می‌کنم و از این جهت که قوانین خاص خود را دارد، من هم همان‌ها را رعایت می‌کنم و تغییر اساسی که حالا الهام گرفته شده باشد از طبیعت یا چیز دیگری به آن معنا در کارم وجود ندارد. شنیده‌ام شما علاوه بر این که روی کاغذ نگارش دارید روی برگ هم می نویسید کمی دراین باره برایمان بگویید؟ بله، جد ا از اینکه روی کاغذ می‌نویسم روی برگ درختی به نام برج که در کوه ساگاردو پاکستان یافت می‌شود نیز می‌نویسم که به صورت انحصاری است، همچنین علاوه بر اینها روی اجسام دیگری مانند شیشه و پوست بز هم کار نگارش انجام داده‌ام. این نگارش روی برگ درختان منحصرا مربوط به خود شما و از ابداعاتتان است ؟ در داخل کل پاکستان حداکثر یک یا دونفر هستند که این کار را انجام می‌دهند و چندان کسی نیست که این کار را انجام داده باشد. شما در نمایشگاه‌های قرآنی ایران شرکت داشتید این نمایشگاه‌ها را درمقایسه با کشورهای دیگر چطور دیدید؟ من درنمایشگاه‌های مختلفی حاضر شده‌ام. در ایران آثاری که در این نمایشگاه حضور دارد بسیار خوب است به خصوص خط نستعلیق و ترکیب آن بهتر از بقیه نمایشگاه‌هایی است که در سطح بین‌الملل تاکنون شرکت کرده‌ام. من شخصا خیلی تذهیب‌های ایرانی را دوست دارم و مایلم این را یاد بگیرم و خودم آن را در کارهایم ترکیب و از آن استفاده کنم. آیا حضورتان باعث تعامل با دیگر هنرمندان کشورهای شرکت کننده شده است؟ ارتباط داشته‌ام با اساتید مختلف ولی نه ارتباطی که ادامه‌دار باشد به کارگاه‌های اجرایی آنها و ورک شاپ‌هایشان رفتم و از نزدیک کارهایشان را دیده‌ام. کارهایی که قبلا ندیده بودم اینکه چطور خطاطی می‌کنند برایم خیلی جالب بود و همچنین مینیاتور ایرانی هم برایم خیلی جالب است چون قبلا ندیده بودم که چطور کار می‌کنند و وقتی دیدم خیلی علاقمندانه و پله پله پیگیری کردم. نظرتان در خصوص خوشنویسی ایرانی چیست؟ به نظرم خط نستعلیق درایران به یک تکامل رسیده است ویک ویژگی خاص که مخصوص خودش است را دارد که در بقیه جاها نمی توان آن را پیدا کرد.هرسال سه مسابقه در ترکیه برگزار می شود که درهر مسابقه و نمایشگاه آن جایزه را نستعلیق و نستعلیق کاران ایرانی از آن خود می‌کنند. آیا در پاکستان کسی به سبک نستعلیق کار می کند؟ استاد من سید نفیس الحسینی، یوسف سدیدی، خورشید عالم خورشید رقم، درکراچی منشی یوسف، عبدالمجید دلوی نستعلیق کار می کنند. خودتان چطورآیا نستعلیق کار می کنید ؟ من نستعلیق لاهوری کار می کنم که متفاوت است با نستعلیق ایرانی .ضمن اینکه 8 ماه درخانه فرهنگ جمهوری اسلامی ایران برای پاکستانی‌های علاقمند خط نستعلیق تدریس کردم . وقتی می نویسید صدای قلم برای شما چه حسی را به همراه دارد؟ احساس خوبی دارم ولی کلا سبک نوشتاری ما طوری است که نرم است و خیلی صدای قلم را نمی‌شنویم و خیلی آرام کار می کنیم. آیا به جز خطاطی شغل دیگری هم دارید؟ خیرحرفه اصلی من خطاطی است. در پاکستان 3یا 4 نفر هستند که خطاطی حرفه اصلیشان است که به لطف خدا یکی از آنها من هستم. زینب السادات افتخاری/31