سرویس موسیقی هنرآنلاین: نشست خبری و مراسم رونمایی از مجموعه کتاب "موغام شور" اثر فرامرز گرمرودی با همکاری الشن منصوراف با حضور گرمارودی، دامون شش بلوکی پژوهشگر موسیقی و بابک خضرائی پژوهشگر موسیقی دستگاهی یکشنبه پنجم اسفند در سالن کنفرانس فرهنگسرای نیاوران برگزار شد کارگاه پژوهشی "مبانی تطبیقی موسیقی مقامات آذربایجان و ردیف دستگاهی ایران" از دیگر بخش‌های این مراسم بود.
بیشتر سنت موسیقایی آذربایجان بر اساس اشعار فولکلوریک شکل گرفته است
در ابتدای این نشست بابک خضرائی پژوهشگر موسیقی دستگاهی گفت: اگرچه مرزهای ایران و آذربایجان 200 سال است که جدا شده اما اشتراکات فرهنگی این دو کشور از قرن‌ها پیش وجود داشته است. به همین دلیل مطالعه موسیقی در بخش دستگاهی و پاسخ به سؤالات در این زمینه برای ایرانی‌ها و کسانی که در جمهوری آذربایجان هستند بدون مطالعه این دو سنت امکان‌پذیر نیست به همین خاطر این دو کشور نیازمند این روابط فرهنگی هستند.
او به مبحث ثبت تار توسط کشور آذربایجان اشاره کرد و گفت: با وجود اینکه ثبت این ساز حواشی زیادی ایجاد کرد اما در ادامه ثبت کمانچه به نام دو کشور در یونسکو نشان داد که همکاری در این زمینه دشوار نیست و ما نیازمند رفع سوءتفاهم‌ها هستیم. مسلماً هیچ کشوری مانند آذربایجان با کشور ماه مشترکات فرهنگی بخصوص در موسیقی ندارد.
خضرائی ادامه داد: مفهوم دستگاه را تنها در موسیقی ایران و موسیقی جمهوری آذربایجان می‌توان دید البته آنچه در ایران دستگاه نامیده می‌شود، در آذربایجان موغام می‌گویند و مثلاً درآمد در آذربایجان معادل پیش‌درآمد در ایران است و آنچه در ایران درآمد گفته می‌شود در آذربایجان مایه می‌گویند. اما اشتراکات مفهومی زیادی وجود دارد. از بیات ترک و آذربایجانی که بگذریم، گوشه‌های دیگری مثل گرایلی و احتمالاً قرچه هم نام‌های ترکی در ردیف موسیقی ایران هستند و در آذربایجان هم نام‌ها و اصطلاحات فارسی بسیاری دیده می‌شود.
این پژوهشگر همچنین گفت: در بسیاری از کشورهای هم‌جوار سنت آوازی ایران و آذربایجان به‌عنوان غنی‌ترین سنت‌های آوازی منطقه شناخته می‌شود. این پیوندها و فرهنگ مشترک را چرا باید به خاطر مسائل قوم‌گرایانه نادیده گرفت؟ در میان این منازعات فرهنگ است که ضربه می‌خورد.
این محقق درباره کتاب"موغام شور" هم گفت: در این کتاب فواصل سه‌ربع پرده‌ای نوشته نشده و اصطلاحاً تعدیل شده است، اما آقای گرمرودی عملاً در اجرا فواصل سه‌ربع پرده‌ای را اعمال و اجرا کرده‌اند و دوستان آذربایجانی به شوخی می‌گویند که ایشان بیماری ربع پرده را در موسیقی آذربایجان رواج می‌دهد که در واقع این کار بازگشت به سنت‌های گذشته آذربایجان است. نوشتن پارتیتور برای آنسامبل سازهای ملی در آذربایجان و انتشار جداگانه بخش‌های مربوط به هر ساز از امتیازات چاپ این مجموعه است. از نظر صفحه‌آرایی و مسائل چاپ هم کار بسیار تمیزی است.
او تأکید کرد: وزن موسیقایی در موسیقی ایران در 200 یا 300 سال گذشته عمدتاً مبتنی بر وزن عروضی اشعار کلاسیک بوده است ولی بیشتر سنت موسیقایی آذربایجان بر اساس اشعار فولکلوریک شکل گرفته است که وزن عروضی کلاسیک ندارند بنابراین نظام ریتمیک آن تفاوت‌هایی با اوزان موسیقی ایرانی دارد.
یکی از معضلات بحث تفکیک‌های سیاسی است
دامون شش بلوکی پژوهشگر موسیقی هم در این نشست گفت: این کتاب مجموعه‌ای از تصانیف و رنگ‌هایی است که گرمرودی درباره موغام شور نوشته و شامل یک کتاب بزرگ که پارتیتوری از یک ارکستر و پنج کتاب در کنار آن برای تار کمانچه عود و سازهای بادی و کوبه‌ای آذربایجانی نوشته شده است.
او ادامه داد: مقدمه این کتاب از ایلگار فهمی از چهره‌های برجسته آذربایجانی نوشته شده و در بخش آوانگاری هم الشن منصور اف همکاری کرده است.
شش بلوکی اضافه کرد: موسیقی در آذربایجان به نام موغام داریم که اینجا به نام ردیف و دستگاه شناخته شده است اما در آذربایجان طی سال‌های طولانی به صورت آکادمیک این مسائل در بخش آموزش و اجرا پیگیری شده است، اما متأسفانه یکی از معضلات موجود که میان ما و آذربایجان وجود دارد بحث تفکیک‌های سیاسی است که باعث شده فاصله میان دو کشور به وجود بیاید در صورتی که این دو کشور کاملاً از یک فرهنگ هستند.
او ادامه داد: به هر حال طی سال‌ها موسیقی در آذربایجان در شیوه اجرایی مانند مبانی تطبیقی که شامل: تطبیق گوشه‌ها، تطبیق دستگاه‌ها و ریشه‌های مشترک و گوشه‌هایی که در حال حاضر در کشور ما وجود ندارد و در آذربایجان وجود دارد تفاوت‌هایی را دارد.
موسیقی در زندگی مردم جاری است
فرامرز گرمرودی با اشاره به کارکردهای هنر موسیقی گفت: اگر می‌خواهیم درباره پدیده‌ای صحبت کنیم باید ببینیم کارکردش در جامعه چیستان وقت حاشیه‌ها در مورد آن کم خواهد شد؛ کارکرد هنر انسان‌سازی است و مرزی هم ندارد؛ هنر موسیقی با همه شاخه‌های هنری برابری می‌کند؛ زیباسازی روح یکی از کارکردهای عمومی موسیقی است؛ اگر به موسیقی به این شکل نگاه کنیم در گوشه گوشه این سرزمین و مناطق مختلفش نواهایی پیدا می‌شود که بعدها به آن‌ها موسیقی دستگاهی و موغامی گفته می‌شود.
این آهنگساز و نویسنده کتاب "موغام شور" با اشاره به اهمیت دادن به موسیقی در کشور آذربایجان اظهار کرد: اگر امروز موسیقی ایران یک تصنیف درست ندارد چرا در پس ذهن خواننده موسیقی به مباحث مادی کار و برآیند مالی فکر می‌کند اما در کشوری مثل آذربایجان یکی از اساتید موسیقی برای نام‌نویسی یکی از شاگردانش طلاهای همسرش را می‌فروشد تا این شاگرد را به دانشگاه بفرستد اما در کشور ما این‌گونه به موسیقی بها داده نمی‌شود.
وی با اشاره به این نکته موسیقی موغامات آذربایجان در دل و جان مردم رفته است، گفت: در ایران هنرمندان پرداختن به موسیقی به شکل ساده را نمی‌پذیرند اما آنچه باعث پیشرفت موسیقی در آذربایجان شده این است که موسیقی در زندگی مردم جاری است حتی مردم عادی هم می‌دانند گوشه و دستگاه چیست؛ نوازندگان مطرح این کشور در چادرها می‌نشینند و برای مردم اجرا می‌کنند همین باعث ارتباط نزدیک مردم با موسیقی می‌شود.
این هنرمند به سابقه موسیقی ایران اشاره کرد و گفت: در گذشته ایران موسیقی اشرافی برای سلاطین قاجار بود بعدها آدم‌های مثل درویش خان و احمد مستوفی به شکل توده‌ای آن را وارد جامعه کردند امروز تعداد هنرمندان موسیقی زیاد شده است اما ما نیاز داریم از تجربه‌های دیگران در پیشرفت موسیقی‌مان استفاده کنیم و از آن‌ها که جلوتر از ما هستند یاد بگیریم ما نیاز داریم غیر از صدای استاد شجریان صداهای دیگری را هم که در کنارمان هستند مثل آذربایجان را گوش دهیم.
فرامرز گرمارودی ابراز امیدواری کرد: امیدوارم هنر موسیقی بیشتر از هنرهای دیگر با توجه به تعداد علاقه‌مندان امکانی برای رشد پیدا کند.