سرویس مد و لباس هنرآنلاین: عصر صفوی در واقع دوران اوج و درخشش هنر پارچه‌بافی بود به طوری که بسیاری از مورخان از آن دوره به‌عنوان عصر طلایی هنر پارچه‌بافی یاد می‌کنند. در بسیاری از موزه‌های دنیا ردپایی از پارچه‌های متعلق به آن دوران به چشم می‌خورد.
این دوره مصادف بود با اوج درخشش پارچه‌های قلمکار، که هم به شیوه نقاشی و هم به شیوه چاپ با مهر، نقوش زیبای گیاهان، حیوانات و .... را بر روی پارچه حک می‌کردند.
از دوره صفوی در ایران گرایش به جنبه تصویری روی پارچه‌ها شدت گرفت و سبک نقاشی قرن دهم و یازدهم (ه. ق)، طرح و نقش منسوجات را غنای بیشتری داد. در این دوره نقشه‌های ظریف اسلیمی تحول و پیشرفت زیادی کرد و با نقش گل‌وبوته و حیوانات ترکیب شد.
در این نقشه‌ها، در سطح یا زمینه از شکل غنچه، گل، شاخ و برگ گیاهان استفاده می‌شود. اشکال گیاهی مانند خرما، انگور و انار در اثر قوه‌ی تخیل هنرمندان دوره‌های مختلف تغییر یافته و به اشکال انتزاعی تبدیل شدهاند.
مطالعه نقوش گیاهی و وجوه تشابه و تمایز آن‌ها روی پارچه‌های عهد صفوی و قاجار نشان می‌دهد که برخی تصاویر واقع‌گرایانه و مشابه و برخی دیگر طبیعت‌گرایانه و کاملاً از یکدیگر متمایز بوده و این وجوه تشابه و تمایز به علت عوامل تأثیرگذار محیطی هستند. بدیهی است که تحلیل این عناصر نیز مرتبط با مفاهیم هر دوره تاریخی است.
روش تصویرسازی نقوش گیاهی متأثر از طبیعت و کاملاً چکیده‌‌نگاری شدهاند و البته در تعامل با برخی نقوش چکیده‌‌نگاری انسانی و حیوانی این دو دوره هستند.
محتوای نقوش و طرح‌های گیاهی عصر صفوی متأثر از عوامل عرفانی و ادبیات دوره‌های گذشته بوده اما طرح‌های قاجاری گاه متأثر از نقوش گیاهی عصر صفوی و گاه الهام گرفته از نقوش فرنگی است.
در نقش برخی پارچه‌های مخمل به‌عنوان عجیب‌ترین دست‌بافت‌های صفوی، سطح منحنی و دایره بر کار غالب است. دایره شکل کاملی است که حرکت جاودانه و مداومی را نشان می‌دهد، تکرار و حرکت به‌صورت مستمر در طبیعت مثل آمدوشد فصل‌ها.
خطوط عمودی ساقه گیاهان در میان انبوه، منحنی‌ها و دایره‌ها یادآور این نکته است که خط صاف و خط منحنی دو زوج اصلی متضاد هستند. خط صاف به معنی تولد و خط منحنی را به معنی بلوغ می‌توان تشبیه کرد. علاوه بر ترکیب سطوح و خطوط متضاد، تعادل بصری به‌وضوح نمایان است.
چنانچه انرژی بصری همه‌ی عناصر به گونه‌ای سامان داده شود که هیچ بخشی انرژی بصری بخش‌های دیگر را از میان نبرد، ترکیبی موزون و متعادل به وجود می‌آید. در بافت اکثر پارچه‌ها، سطوح دایره شکل بزرگ و چرخش سطوح گیاهی کوچک‌تر به دور مرکز دایره، تکرار و حرکت مستمر را القا می‌کند. حرکت جاودانه و مداوم طبیعت در فرم‌های گیاهی را با ریتم عناصر بصری می‌توان دید.
از پارچه‌های این دوره در موزه‌های کوپر یونیون و متروپولیتن نیویورک، ویکتوریا آلبرت، بوستون آرمیتاژ و قصر روزنبورگ کپنهاک نیز یافت می‌شود.
این مطلب برگرفته از کتاب "تاریخ صفویه؛ هنر و صنعت، ادبیات و علوم، سازمان‌ها" نوشته احمد تاج‌بخش است. کتابی که خوانش آن به تمامی فعالان عرصه مد و لباس به‌ویژه طراحان پارچه و نساجان توصیه می‌شود.