سرویس فرهنگ و ادبیات هنرآنلاین: "ژیلبر لازار"، زبان شناس و ایران شناس نامدار فرانسوی که عمر خود را صرف تحقیق در زبان فارسی و فرهنگ ایرانی کرده بود، پنجشنبه پانزدهم شهریور ۱۳۹۷ برابر با ششم سپتامبر ۲۰۱۸، در ۹۸ سالگی، چشم از جهان فرو بست.
به گزارش روابط عمومی خانه فرهنگ ایران در پاریس؛ احتمالاً آخرین حضور او در محافل ایرانی، حضور در خانه فرهنگ ایران در پاریس به مناسبت اعطای "جایزه بنیاد موقوفات محمود افشار" به وی بوده است. این مراسم در تیر ماه 1396 به همت دکتر سید مصطفی محقق داماد، رئیس موقوفات و دکتر جمال کامیاب رایزن فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در فرانسه برگزار شد. برگزاری این مراسم در خانه فرهنگ ایران در پاریس، بهانه ای را فراهم کرد تا واپسین گفته های لازار شنیده شود و ایران پژوهان باری دیگر از تلاش های علمی و فرهنگی وی سخن بگویند. قابل اشاره است که آخرین گفت و گو با ژیلبر لازار، توسط رضا افشارنادری – شاعر و مترجم مقیم پاریس- انجام شده که به زودی در شماره سوم فصلنامه فرهنگی "ایوان" که از سوی خانه فرهنگ ایران در پاریس منتشر میشود، به چاپ خواهد رسید.
از مهم ترین آثار پژوهشی ژیلبر لازار باید به فرهنگ "فارسی فرانسه" او اشاره کرد که بیش از چند دهه به عنوان منبعی موثق مورد استفاده زبان آموزان فرانسوی و مترجمان بوده است. فصلنامه ایوان در شماره دوم، به مناسبت تجدید چاپ این فرهنگ در ایران، مقاله ای را به معرفی آن اختصاص داده است که از طریق وبسایت فصلنامه ایوان به نشانی www.ccip-iwan.com در دو زبان فارسی و فرانسه قابل مطالعه است.
"لازار" از دانشمندانی بود که عمر خود را صرف تحقیق درباره زبان فارسی و فرهنگ ایرانی کرد و به همین مناسبت دی ماه ۱۳۹۵ به عضویت افتخاری فرهنگستان زبان و ادب فارسی درآمد. وی پژوهشگری توانمند بود که علاقه مندی اش به زبان فارسی باعث می شد همواره در جستوجوی راههای نرفته و پنجه درافکندن با پژوهش های دشوار و پیچیده باشد.
او تحصیلاتش را سال ۱۹۴۸ در مؤسسه ملی زبانها و تمدن های شرقی تکمیل کرد و از ۱۹۵۸ تا ۱۹۶۶، استاد زبان فارسی در "اکول نرمال سوپریور پاریس" بود. لازار رساله دوره دکتری اش را درباره شکلگیری زبان فارسی نوشت و از سال ۱۹۶۹ تا ۱۹۸۱ در دانشگاه پاریس تدریس کرد. "لازار" مدتی مدیر گروه شرق شناسی و مؤسسه مطالعات ایرانی در این دانشگاه بوده است. وی از سال ۱۹۷۲ تا ۱۹۹۳ مشغول تحقیق و مدیریت گروه های پژوهشی در مرکز ملی پژوهش های علمی فرانسه در حوزه زبان های ایرانی بوده است.
این ایرانشناس مطرح فرانسوی سال گذشته موفق به دریافت بیست و چهارمین جایزه ادبی و تاریخی بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار یزدی شد و در حال حاضر، آخرین برنده غیرایرانی این جایزه معتبر داخلی است.
از مهم ترین آثار این ایران شناس و زبان شناس فرانسوی می توان به "شکل گیری زبان فارسی"La formation de la langue persane اشاره کرد. "شکلگیری زبان فارسی" رساله دکتریِ او بود. لازار در سال ۱۹۴۸ از رسالهاش دفاع کرد. هنگامی که ژیلبر لازار در سال ۱۹۴۸ به مرحله نگارش پایان نامه دکترا رسید، استاد راهنمایش پیشنهاد کرد که شکل گیری زبان فارسی را موضوع پایان نامه قرار دهد. سرانجام تعدد متنهای کهنِ چاپ نشده فارسی او را به تحقیقی گسترده در زمینه نثر دوره ماقبل کلاسیک زبان فارسی واداشت و در پژوهشهای بعدی به سراغ برخی از گویش های زبان فارسی رفت. این تحقیق که نزدیک به پنجاه سال طول کشیده بود، سرانجام در سال ۱۹۹۴ به شکل مدون به پایان رسید و چاپ شد. "دستور زبان فارسی معاصر" یکی دیگر از آثار این ایران شناس فقید است. مهمترین ویژگی دستور زبان فارسی معاصر پروفسور لازار داشتن رویکرد زبانشناسانه در تألیف و تنظیم مقولههای دستوری کتابش است. با وجود این که کتاب دستور زبان فارسی معاصر او پنجاه و نه سال پیش از این چاپشدهاست، رویکر زبانشناختی او به مقولههای دستوری زبان فارسی معاصر قابل ملاحظه و بحث است. در این اثر، پروفسور لازار تلاش کرده است تا زبان ساده و خودمانی داستانهای کوتاه و رمانها و نیز نوشتار روان رسالههای ادبی، تاریخی معاصر فارسی و زبان سادۀ نشریات و زبان فارسی رایج در رادیو را مایۀ توصیف زبانشناختی خود قرار دهد. خود او در پیشگفتار برای چاپ نخست کتاب در فرانسه مینویسد: "بجا و مناسب دانستیم که کوششی در تشریح نظام دستوری فارسی معاصر، بدانگونه که در نوشتار و گفتار هست، بر پایۀ کاربرد آن در تهران انجامدهیم". از دیگر آثار مهم او میتوان به "زبان کهنترین متون نثر فارسی"، "فرهنگ فارسی- فرانسه"، "اشعار پراکنده قدیمیترین شعرای فارسی زبان از حنظله بادغیسی تا دقیقی"، "بررسی وزن شعر ایرانی"، "ترجمه فرانسوی برگزیده رباعیات خیام" و "گزیدههایی از غزل های حافظ" اشاره کرد.
درگذشت این استاد صاحب نام و ایران شناس برجسته را به خانواده ارجمند ایشان، علاقهمندان و شاگردان این دانشمند سخت کوش و همه دوستداران فرهنگ و تمدن ایرانی تسلیت عرض میکنیم.