به گزارش هنرآنلاین به نقل از روابط عمومی موسسه افرا مانا، دوازدهمین نشست نقد صحنه به بررسی "تئاتر شیطونی" نوشته و کارگردانی مهدی کوشکی با حضور مهدی کوشکی (نمایشنامه‌نویس، کارگردان و بازیگر)، میلاد نیک آبادی (منتقد و کارگردان تئاتر)، شهروز دل افکار (بازیگر) و بهزاد صدیقی (نمایشنامه‌نویس و دبیر نشست نقد صحنه) و با همکاری موسسه افرامانا عصر روز شنبه نهم تیرماه ۹۷ در سالن استاد ذوالفقاری فرهنگسرای ارسباران برگزار شد.
در این نشست نقد صحنه در ابتدا بهزاد صدیقی با اشاره به یک سالگی سلسله نشستهای نقد صحنه و هدف از برگزاری این نشست‌ها در خصوص پیشینه نمایشنامه‌نویسی مهدی کوشکی که در سومین دوره انتخاب آثار برتر ادبیات ادبیات نمایشی ایران در سال 87 به عنوان یکی از سه نمایشنامه‌نویس برگزیده این دوره معرفی و انتخاب شد، گفت: مهدی کوشکی با نوشتن و برگزیده شده "باد شیشه‌ها" را می‌لرزاند به جامعه نمایشنامه‌نویسی و تئاتر معرفی شد و با این نمایشنامه نشان داد که دغدغه نوشتن درام اجتماعی را دارد و مثل هر نویسنده دیگری از اتفاقات پیرامونی‌اش تأثیر می‌پذیرد و نسبت به آنها بی‌تفاوت نیست.
صدیقی در ادامه یادآور شد: نمایشنامه "شیطونی" هم جزو آن دسته از نمایشنامه‌هایی است که نویسنده آن، مسائل جامعه و اجتماع پیرامونی اینجایی و اکنونی را نشان میدهد. به نظرم مهدی کوشکی نویسنده‌ای دغدغهمند است و با تسلط لازم و کافی دست به خلق نمایشنامه می‌زند.
بر اساس این گزارش، در ادامه این نشست نقد صحنه، مهدی کوشکی (نویسنده، کارگردان و بازیگر تئاتر شیطونی) با اشاره به این که نمایشنامه "شیطونی" تا پیش از شروع اجرا عنوانی نداشت و ایده اولیه آن بر اساس صحبت‌های من و شهروز دل افکار در نشست‌هایی که در خودروی شخصی خودمان شکل گرفت، گفت: اساساً جهان تخیلی که در تهران وجود دارد، متون زیادی نوشته میشود. نمایشنامه مثل موجود زنده است و مدام پوست‌اندازی میکند. برخی از نمایشنامه‌نویسان فکر می‌کنند نمایشنامه‌شان فریز شده است و متنی را که می‌نویسند عین همان باید اجرا شود و هیچ تغییری در صحنه نکند. خوشبختانه من نسبت به نمایشنامه‌هایم چنین دیدگاهی ندارم و همیشه این تغییر را در هنگام تمرین و اجرا هم می‌دهم. اگر تهران را نماد و شکلی از تهران بدانیم، نمایشنامه "شیطونی" هم شکلی شبیه تهران روزگار ماست.
در بخش دیگری از این نشست میلاد نیک آبادی (منتقد و کارگردان تئاتر) ضمن یادآوری این نکته که با شناختی که از مهدی کوشکی دارم، او همیشه جسور و خلاق بوده و هر بار اثری را می‌نویسد و روی صحنه می‌برد، بسیاری را شگفت‌زده میکند و این برایم رشک‌برانگیز است، گفت: اصولا بسیاری از آثار نمایشی، نسبت هنرمند با جامعهاش و محل زیست‌اش را تعریف میکند و از این نقطه اساسا کارش را شروع میکند. در واقع از این نقطه شروع میتوان به دغدغه‌های اجتماعی او پی برد و مهدی کوشکی هم یکی از کسانی است که با دیدن اثرش، میتوان نسبت او و اثرش را با جامعه سنجید و به ارتباط آن پی برد. کوشکی از نقطه شروع کارش دغدغه اجتماعی دارد.
وی اضافه کرد: اصولا مهدی کوشکی در تمرینات نمایش‌هایش دائم در حال خود اصلاح کنی، تخریب و بازسازی و دوباره سازی اثرش است. ما هیچ وقت در هنگام دیدن اثر او با اجرا و متنی مونوتون و یک نواخت و خالی از لحظههای نمایشی رو به رو نمی‌شویم.
این کارگردان تئاتر هم چنین گفت: تئاتر "شیطونی" با سوژه مهمانی‌های شبانه شکل گرفته است و پرداختن به چنین سوژه‌هایی در شرایط کنونی هم جسارت و هم سیاست می‌خواهد و به نظرم اگر درست مدیریت نشود کمی خطرناک است.
نیک آبادی در بخش دیگری از سخنان خود درباره متن نمایش "شیطونی" گفت: در این اثر شخصیتها آرام آرام به مخاطب معرفی میشود. اصولا مخاطب با شخصیت‌هایی روبهرو نمی‌شود که کاری انجام ندهند و فعل و رویداد در محدوده زمانی مشخصی اتفاق می‌افتد. شهرام و مهرداد به عنوان شخصیتهای محوری این نمایشنامه تأثیرگذارند و به خصوص مهرداد به نسبت سرعت نمایشنامه که دارد شکل میگیرد، کنشمند و تأثیرگذار در روند درام است و نمایشنامه با حضور خواستنی خانم وارد فصل جدیدی از درام میشود و هر چقدر درام نمایشنامه پیش می‌رود مخاطب هم با کارکترها ارتباط نزدیک‌تری پیدا میکند.
این منتقد سپس در خصوص مسئله خشونت در نمایشنامه شیطونی گفت: بحث خشونت در این نمایشنامه هوشمندانه مطرح شده است. در این نمایشنامه بدون آن که اتفاقات خشونت‌آمیزی شکل بگیرد و تصویر شود، نویسنده قوه تخیل مخاطب را به کار میگیرد تا تصویر خشونت‌آمیز را در ذهن خود خلق کند. در واقع در این اثر مخاطب بسیاری از صحنه‌ها را مثل صحنه‌های خشونت‌آمیز، تخیل میکند و کارگردان که نویسنده متن اثر هم هست، با به کار گرفتن تخیل مخاطب، او را به مشارکت در اجرا دعوت میکند بدون آن که در این مشارکت پذیری، حرکات فیزیکی از مخاطب طلب کند. در اصل با این روش تماشاگر در اجرا دخیل است. حتا گاهی اوقات در این شکل مشارکت در اجرا زنگ تلفنها و بخشی از صداها و آدمهایی را که از آن ها صحبت میشود، می‌شنویم و می‌بینیم.
شهروز دل افکار (یکی از بازیگران تئاتر شیطونی) در ادامه این نشست، در خصوص نحوه مشارکت در گفت‌وگوهایش با کارگردان این اثر در هنگام نوشته شدن متن آن گفت: بعد از گفت‌وگوهایی که با مهدی کوشکی درباره موضوع نمایشنامه داشتیم، مهدی می‌رفت آن را می‌نوشت و فردای روز بعد آن را می‌آورد. بعد متوجه می‌شدم که مهدی کوشکی چقدر درست و خوب و محکم، متن و دیالوگها و شخصیتها را می‌نوشت و خلق می‌کرد.
این بازیگر در ادامه ی سخنانش گفت: نگارش چنین متن‌هایی، سطح توقع من را از نمایشنامه بالا می‌برد. چنین دیالوگ‌هایی هم به راحتی در دهان بازیگر می‌چرخد و هم خوب در دهان مینشیند. به نظرم نمایشنامه "شیطونی" ادبیات محاورهای متوسطی دارد و دیالوگهای آن خیلی به درستی در دهان بازیگر جای میگیرد. این متن نشان میدهد ما با یک نمایشنامه خوب روبه روییم.
دل افکار درخصوص مبحث بازیگری گفت: خیلی از بازیگران ما مفهوم اثر و لایههای زیرین آن را بازی نمیکنند و به عمق شخصیتها و دیالوگهای یک اثر دست پیدا نمیکنند. در نمایشنامه "شیطونی" دیالوگها دارای عمق هستند و بازیگر میتواند هر یک از آنها را با حسهای مختلف بازی کند.
محسن حسینی (کارگردان و بازیگر) به عنوان یکی از مخاطبان این نمایش در این نشست گفت: در نمایش "شیطونی" مخاطب با نکات مهمی رو به روست. یکی تراژدی شهر تهران که به نظرم تراژدی ایران است. در جامعه ما متأسفانه خشنونت بیداد میکند. به نظرم مهدی کوشکی روایت دغدغهمندانه از تراژدی شهر تهران را نشان میدهد.
مهدی کوشکی در ادامه ضمن تشکر از گروه اجرایی این نمایش و نیز برگزارکنندگان این نشست گفت: جامعه کشور ما شناور و در حال شوک است. اتفاقات زیادی در طول روز و هفت و ماه در کشور ما می‌افتد و به تناسب همین اتفاقات مجبورم نمایشنامه و اجرایم را تغییر بدهم که فهمیده بشود و به سمت یک متن انتزاعی نزدیک نشود. من در هر اجرا سعی می کنم باگ ها و مشکلات متن و اجرایم را پیدا کنم.
میلاد نیک آبادی نیز در ادامه در خصوص اجرای تئاتر "شیطونی" گفت: در تئاتر "شیطونی" گزاره و مکان و لوکیشنی به نام اتومبیل تعریف میشود که همه اتفاقات نمایش پیرامون آن صورت میگیرد. به نظرم محدویت این مکان، نوعی جسارت می‌خواهد که کارگردان از دنس و گروه فرم آن چنانی بهره نمی‌گیرد و در یک فضای محدود و کادربندی شده و قابی کوچک، نمایشش را اجرا میکند و همه داستان نمایشنامه در اثر برخورد رویدادهای درام و شخصیتهای آن شکل میگیرد و با کشف لحظههای دراماتیک اثر در حین تمرین، این متن مناسب اجرا میشود و کارگردان بر اساس فضای نمایش فرم اجرایی مناسب دست پیدا میکند. فرم اجرایی نویسنده معمولا از زبان مشخص نویسنده شکل و نشئت میگیرد.
این کارگردان هم چنین یادآور شد: نویسنده برای ایدهها و فضای جذاب، تولید محتوا میکند. این ایده بین فرم و محتوا میباید وحدت ایجاد کند که در این اثر این گونه است. به نظرم این اثر خلاقانهترین فرم ممکن را دارد و نویسنده پیشنهاد چنین فرمی را برای اجرا میدهد. شاید اگر کارگردان دیگری این متن را به روی صحنه بیاورد، ما با اثر خوبی روبهرو نشویم. اما چون نویسنده، کارگردان اثر خود است، میداند دقیقا متنش را روی چه فرمی سوار و اجرا کند. در این فرم بازیگران بازیهای راحتی را از خود نشان می‌دهند، کارگردان از قاب سینمایی کلوزآپ بهره میگیرد و بازیگران خواننده و رپ با حرکات و آوازشان همگی در خدمت کاراکترهای اصلی نمایش قرار می‌گیرند. حتی کارگردان در جزییات بازیگران فرعی دقت به خرج داده تا بازیهای آن به درستی دیده شود.
این کارگردان تئاتر اضافه کرد: در این اثر کاراکترها برآمده از خود شخصیتها هستند و به نوعی گزارهای از اسم بازیگران هستند و دائم بر آنها فشارهایی وارد میشود که کاراکترها دست به عمل میزنند و به افشاگری میپردازند.
مهدی کوشکی در پایان سخنان خود گفت: نوشتن بر اساس شخصیتهای حقیقی همواره کابوس من است. به نظرم فقط علی حاتمی شخصیتهای تاریخی را با تحربف درستی که از آنها کرده، درست خلق کرده و باورپذیر ساخته است. برخی از وجوه این شخصیتهای این نمایشنامه بر اساس واقعیت است و برخی از وجوه آنان زاده تخیل و ذهن خودم. در این جا یادآور میشوم که اگر نمایشنامه‌نویسان ما این قدر نسبت به متن خود تعصب نداشته باشند و بگذارند کارگردانان برداشت خود را از متن ارائه دهند و تغییرات درستی را در نمایشنامه آنان به وجود آورند، به گمانم انقلابی در نمایشنامه‌نویسی به وجود میآید.
بهزاد صدیقی در بخش دیگری از این نشست گفت: در اجرای تئاتر "شیطونی" جدا از بازیهای راحت و هماهنگ بازیگران به خصوص بازیهای مهدی کوشکی و شهروز دل افکار و استفادههای درستی که کارگردان در عناصر صحنه میکند، با نوعی وحدت فرم و محتوا روبهروییم. و این به نظرم ناشی از این میشود که کارگردان درامی اجتماعی اثرش را بر بستر تکنیک و شیوه خلاقانه اجرایش استوار میکند. مهدی کوشکی به عنوان نویسنده و کارگردانی دغدغهمند تلاش میکند متن اثرش را به صورت استلیزه و با رویکرد باز برای تغییرات لازم در هنگام اجرا به روی صحنه ببرد و این جسارت را دارد که در هر اجرا متن خود کم کند یا تغییر دهد تا بخشی از لایههای اجتماع پیرامونی جامعهاش را با شیوه مختص خود به صحنه ببرد.
این نمایشنامه‌نویس در پایان این نشست گفت: به نظرم نگاه دغدغهمند نویسنده و کارگردان این اثر به درام اجتماعی معاصر ایران در ادامه پیشینه نمایشنامه‌نویسی اجتماعی ما، اکبر رادی، غلام حسین ساعدی، محمود استاد محمد، اسماعیل خلج، علی رضا نادری، محمد یعقوبی و خیلی دیگر از نمایشنامه‌نویسان جدی بعد از انقلاب است.
گفتنی است در پایان این نشست که با استقبال و پرسشهای مخاطبان خود نیز روبهرو شد، لوح تقدیری از طرف مدیریت فرهنگی هنری منطقه سه و مدیر فرهنگسرای ارسباران به هر یک از مدعوین آن اهدا شد.
یادآور میشود سلسله نشستهای نقد صحنه توسط باشگاه تئاتر فرهنگسرای ارسباران با همکاری موسسه افرا مانا با هدف نقد و بررسی نمایشهای در حال اجرای تهران، هر ماه در فرهنگسرای ارسباران برگزار میشود.